Rugl að afnema vísitölutengingu lána

Ef ríkisstjórnin nær einhverntíma tökum á efnahagsmálunum mun verðbólgan hjaðna og svo gæti farið að verðhjöðnun yrði einhverja mánuði.  Ef það gerðist myndi höfuðstóll verðtryggðra lána lækka, en óverðtryggð lán yrðu áfram með sína föstu vexti, sem í öllum tilfellum eru hærri en verðbólgustigið.

Alltaf koma upp einhverjar sveiflur í efnahagslífinu, þannig að tímabundnar sveiflur koma milli launahækkana og neysluverðsvísitölunnar, en til lengri tíma litið og með eðlilegum stjórnarháttum hækka laun meira en vísitalan.

Ef skoðuð eru síðustu tuttugu ár, lítur dæmið svona út:

                                                         Launavísitala:                      Vísitala neysluverðs:

Júní 1989                                                      106,3                                             125,9

Júní 2009                                                      356,7                                             344,5

Hækkun í prósentum                                   235,56%                                      173,63%

Á þessum tuttugu árum hefur launavísitalan hækkað rúmlega 60% meira en vísitala neysluverðs, sem notuð er til verðtryggingar á lánum.  Þannig hefur greiðslubyrði þess, sem tók húsnæðislán árið 1989 minnkað, miðað við laun, á þessum tuttugu árum, fyrir utan að húsnæðisverð hefur einnig hækkað meira en vísitala neysluverðs.  Því hafa íbúðaeigendur "grætt" stórkostlega á þessu tímabili  og það vitlausasta, sem hægt er að gera, er að berjast gegn verðtryggingunni.

Greiðlubyrði af lánum með föstum vöxtum, sem auðvitað hefðu alltaf verið hærri en verðbólga, hefði orðið meiri en af verðtryggðu láni og eignamyndun minni.

Lýðskrum óprúttinna pólitíkusa og annarra, um skaðsemi vísitölutengingar lána eiga menn að láta sem vind um eyru þjóta.  Annað hvort segja þeir viljandi ósatt, eða hafa ekki kynnt sér málið.

 

 

Ræða minnkað vægi verðtryggingar

Athugasemdir

[Benedikt Bjarnason, 16.9.2009 kl. 09:50]

Ég fæ reyndar ekki séð að fréttin minnist á launavísitölu né tengingu við hana. Hér sýnist mér eingöngu verið að ræða minnkað vægi vísitölu neysluverðs.

Það væri vont ef við yrðum að fara að stóla á verðhjöðnun til lækkunar lána, enda kemur hún sjaldnast til af góðu. Örlítil (en jafnframt stöðug) verðbólga er nauðsynleg og heilbrigð.

[Axel Jóhann Axelsson, 16.9.2009 kl. 10:02]

Það er vitað, að Seðlabankinn vill afnema vísitölutengingu lána, vegna þess að stýrivextirnir bíta ekki eins á verðtryggðu lánin og þeir gera á þau óverðtryggðu.

Í fréttinni er haft eftir Helga Hjörvar:  „Verðtryggingin hefur verið mjög umdeild í þau 30 ár sem hún hefur verið við lýði. Ég ætla nú ekki að fara að boða tillögur um afnám hennar hér og nú en það er tímabært að hefja einhverja umfjöllun þar um,“ segir Helgi Hjörvar, formaður efnahags- og skattanefndar."

Josef Stiglitz, hagfræðingur, lét þau orð falla um daginn, að auðvitað væri sanngjarnara að miða verðtryggingu við hækkun launa, en eins og sést af samanburðinum hér að ofan, væri það lántakendum gífurlega óhagstætt.

Samt ruku menn upp til handa og fóta og tóku undir skoðun Stiglitz, sem greinilega þekkir ekki nógu vel hvernig í málinu liggur. 

[Benedikt Bjarnason, 16.9.2009 kl. 10:13]

Ég held að þú sért að tengja saman tvo aðskilda hluti; Annars vegar þessa frétt þar sem Helgi Hjörvar minnist eingöngu á hverstu umdeild verðtryggingin er og hins vegar á ummæli Stiglitz sem margir vilja meina að hafi verið vanhugsuð.

[Margrét Ólafsd. (IP-tala skráð) 16.9.2009 kl. 10:26]

Ég hef nú lifað tímana tvenna og vandamálið er hversu húsnæði rauk upp í verði og hve há þessi verðtryggðu lán voru þegar bankar og íbúðalánasjóður stórhækkuðu útlánin.  Það var arfavitlaust að lána tugi milljóna til húsnæðiskaupa.  Það myndaði bólu og nú situr fólk í súpunni.  Það getur ekki selt og lánin hækka um jafnvel hundruðir þúsunda bara á einum mánuði. 

Annað með launavísitöluna, þá hafa sumir hópar í þjóðfélaginu mælst með gríðarlega há laun á síðustu árum.  Venjulegur launamaður hefur ekki hækkað svo mikið.  Sem dæmi þá er ritari í 100% vinnu á Landspítalanum með á bilinu 160-190.000 á mánuði.  Sú manneskja þolir ekki vísitöluhækkun á lán sín upp á tugi prósenta.  Sem dæmi þá er 17 milljóna íslenskt verðtryggt lán tekið vorið 2005 komið yfir 24 milljónir.  Og greiðslubyrðin hækkað úr 75.000 í 115.000.  Ef þér finnst þetta sanngjarnt gagnvart íbúðaskuldurum þá það.  Mér finnst það ekki sanngjarnt að íbúðakaupendur þurfi nú að tapa öllum sínum sparnaði og geta svo ekki einu sinni selt íbúðina sína upp í þessar stökkbreyttu skuldir.

[Þórður Magnússon (IP-tala skráð) 16.9.2009 kl. 10:39]

Þú gleymir algjörlega samspili vaxta og verðtryggingar, það samspil er ástæða þess að engin önnur þjóð notast við verðtryggingu.  Verðtrygging ein og sér gæti til lengri tíma verið réttlátur mælikvarði á raunvirði lána.  Hérna er dæmi sem ég bjó til í fljótheitum.  Ég notast við þín ártöl og lánsfjárhæðin er þúsund-föld  vísitala neysluverðs til að auðvelda samanburð.

1989 er tekið 20 ára lán upp á 1.259.000 kr.með 5% vöxtum

Meðaltalsverðbólga á tímabilinu er tæplega 9%

2009 er komið upp í 5.422.072 kr

Samtals er vaxtakostnaðurinn upp á 4.163.072 kr

Vaxtakostnaður án verðtryggingar hefði verið 802.627 kr

Verðtrygging án vaxta gefur okkur 2.191.006 í vaxtakostnað.

Samtals ætti þetta að vera 2.993.633

en er raunverulega 4.163.072

þarna munar 1.169.439  sem kemur til vegna samspils vaxta og verðtryggingar.

Það er einfaldlega staðreynd sem erfitt er að véfengja að verðtrygging hefur komið sér illa fyrir lántakendur og hefur leitt af sér eignatilfærslu frá skuldurum til fjármagnseigenda.

Verðbólguskot án þess að kaupmáttur fylgist að eins og við erum að upplifa núna ruglar raunvirði lána síðan enn frekar.

[Axel Jóhann Axelsson, 16.9.2009 kl. 10:42]

Margrét, lán til íbúðakaupa eru venjulega 25-40 ára lán og því er ekki hægt að miða við einstakar tímabundnar sveiflur, sem koma í kreppum, því núverandi kreppa er ekki sú fyrsta, sem Íslendingar ganga í gegnum og örugglega ekki sú síðasta.  Misvægi milli launa og neysluverðsvísitölu er sveiflukennt, en eins og samanburðurinn hér fyrir ofan sýnir, hafa laun hækkað miklu meira en neysluverðsvísitalan á síðustu tuttugu árum. 

Innkoma bankanna, með allt að 100% lán og nánast ótakmarkaða lánsupphæð, gerði ekkert gott á þessum markaði, en þeir sem tóku lán á þeim tíma, t.d. til 40 ára, eiga eftir að sjá jákvæðan jöfnuð á þessu á lánstímanum.

Hverjir heldur þú að vextir af óverðtryggðum húsnæðislánum hefðu verið síðustu ár í því ástandi sem hefur ríkt?  Og hve miklu hærri heldur þú að greiðslubyrðin hefði verið?

Auðvitað eru lægstu laun í landinu núna allt of lág, en þau munu stíga á ný, þegar kreppunni lýkur og munu örugglega hækka meira en neysluverðsvísitalan á næstu 25-40 árum og þá munu menn þakka fyrir að hafa ekki tekið óverðtryggð lán á háum breytilegum vöxtum.

Benedikt, Helgi Hjörvar var að tala um að tímabært væri að fara að ræða um afnám verðtryggingarinnar, ekki bara að hún hefði verið umdeild.  Ummæli Stiglitz kölluðu á mikil viðbrögð og fólk tók óhikað undir þau, án nokkurrar umhugsunar.

[Axel Jóhann Axelsson, 16.9.2009 kl. 10:47]

Þórður, þessi útreikningur er algerlega út í hött, því óverðtryggðir vextir í þessari reiknuðu verðbólgu þinni hefðu aldrei verið lægri en a.m.k. 14%, þ.e. raunvextir hefðu eftir sem áður verið 5%.

Dettur þér í hug að nokkur lánastofnun verði rekin til lengdar með því að stórtapa á útlánum sínum?

Vísitölutryggingin hefur orðið til þess að lánveitendur hafa fengið raunvirði lánanna til baka og launahækkanirnar hafa tryggt að lántakandur hafa síður en svo tapað á þessum lánum, þegar menn eru ekki að miða við nokkurra mánaða sveiflur til eða frá.

[brynjar (IP-tala skráð) 16.9.2009 kl. 11:01]

Það er alveg sama hvernig þið reiknið þetta eða blaðrið um þetta. Það eina sem skiptir máli er það að verðtryggingin er að gera það að verkum að íbúðarlánið hækkar meira en íbúðin mín.  Ef ég tek lán fyrir íbúðinni þá ætti það lán að fylgja íbúðarverði.  Það er ekki og verður aldrei hvetjandi fyrir fólk að sjá eignir sýnar brenna upp vegna þess að verðtrygging lánsins er tengt við atriði sem eru ótengt íbúðarverðinu.

[Axel Jóhann Axelsson, 16.9.2009 kl. 11:09]

Brynjar, það eru einmitt svona innihaldslausar upphrópanir, eins og þú kemur með, sem ekkert gagn gera í umræðunni um þessi mál. 

Þú talar um að lánin eigi að tengjast íbúðaverðinu.  Hvað heldur þú að lánin hefðu þá hækkað mikið í fasteignabólunni á síðustu árum?  Hvað hefði sú hækkun verið mikið meiri en hækkun neysluverðsvísitölunnar?

[Benedikt Bjarnason, 16.9.2009 kl. 11:51]

Skáldsaga og ljóð

skiptust á svofelldum

skætingi á dögunum:

Ljóðið kvað:

Ég er leitt á sögunum.

Skáldsagan mælti:

Það er skömm að ljóðunum,

reykur, reykur,

sem rýkur úr hlóðunum.

Ljóðið kvað:

Það lifir í glæðunum.

Þú ert aska,

en eldur í kvæðunum.

Enn tók sagan

í sama strenginn:

Þú ert ljómandi í skáp,

en það les þig enginn.

Ljóðið kvað:

Þú ert lítils virði.

Botninn er uppi

í Borgarfirði.

Burtu skundaði

skáldsagan hreykin,

var þungt fyrir brjósti,

þoldi ekki reykinn.

En ljóðið söng:

Ég á síðasta leikinn.

[Jón Kristinn Auðbergsson (IP-tala skráð) 16.9.2009 kl. 12:13]

Málið er að meðan lán eru verðtryggð þá bera lántakendur en ekki lánveitendur kostnaðinn af verðbólgunni.

Það leiðir síðan til þess að lánveitendur hafa mun minni hagsmuni af því að halda verðbólgunni niðri en td. lántakendur.

Þess vegna  voru bankarnir  stikkfrí þegar þeir blésu í fasteignabóluna þar til hún sprakk.  

Í andlit þeirra sem horfðu  á gapandi af aðdáun.

[Þórður Magnússon (IP-tala skráð) 16.9.2009 kl. 12:48]

Axel Jóhann Axelsson.....Hvernig eru þessir útreikningar fráleitir?  Rökstuðningur óskast.

 Þessir útreikningar mínir sýna svart á hvítu að lánastofnanir eru að fá miklu meira en raunvirði + eðlilega ávöxtun lána til baka.

Vísitölutryggingin hefur orðið til þess að lánveitendur hafa fengið meira en raunvirði lánanna til baka og  launahækkanirnar þ.e. kaupmáttaraukning síðustu 20 ára hefur að stórum hluta verið étin upp af lánastofnunum hjá öllum þeim sem skulda.  

Þetta dæmi mitt sýndi hvernig verðtryggingin getur meira að segja í eðlilegu árferði verið óréttlát, þ.e. í eðlilegu íslensku árferði.  Í dag eru síður en svo eðlilegar aðstæður.  Gengisfall hefur leitt af sér falska verðbólgu sem hækkar höfuðstól lána langt umfram eðlilega þenslu hagkerfisins. 

Og sú hækkun höfuðstóls mun ekki ganga til baka, þegar laun fara að hækka aftur þá leiðir það óhjákvæmilga af sér meiri verðbólgu sem síðan hækkar lánin enn meira.  Svona kallast "catch 22".

þessi 20-30% sem safnast hafa utan á höfuðstólinn síðust 1 og hálf ár munu einfaldlega ekki hverfa og munu þess vegna binda fólk í skuldafjötra til frambúðar.  Fólk mun skulda meira en það gerði nokkurn tíman ráð fyrir. Þess vegna er nauðsynlegt að bregðast við með almennum aðgerðum áður en fólk fer að segja sig úr lögum þessa lands.

Varðandi fullyrðingu þína um að án verðtryggingarinnar hefðu vextir verið 14% 

Þó svo að verðtryggð lán hafi í sögulegu samhengi verið ódýrustu lánin á Íslandi síðustu 20 ár þá segir það okkur ekkert um hvort að verðtryggingin sé endilega besta fyrirkomulagið.  Hugmyndafræðin á bak við þess fullyrðingu minnir mig á orð Pangloss í Candide "best of all possible worlds".  Voltaire gerir mikið gys af þessari hugmyndafræði enda er hún ekki mjög djúp.

Verðtryggingin hefur einfaldlega leitt til vaxtaokurs allra annara lánafyrirkomulaga.  Svo einfalt er það.

[Axel Jóhann Axelsson, 16.9.2009 kl. 13:07]

Þórður, þú hlýtur að sjá mismuninn á launahækkunum og vísitöluhækkunum lána í töflunni hér fyrir ofan.  Þú viðurkennir reyndar að verðtryggð lán hafi verið ódýrustu lánin síðustu tuttugu ár.  Það hlýtur þá að hafa komið lántakendum best að vera með verðtryggð lán, er það ekki?

Verðtryggingin er ekki vandamálið, heldur verðbólgan.  Ef hér kæmist aftur á sæmilegur stöðugleiki, með lítilli verðbólgu, yrði vísitölutrygging lána ekkert vandamál.

Útskýrðu betur hve mikið þú telur lánastofnanir hafa fengið til baka umfram raunvirði + elilega ávöxtun, í þínum útreikningum.

[Vilhjálmur Árnason, 16.9.2009 kl. 14:10]

Mig langar að spurja ykkur snillingana hver er ástæðan fyrir verðbólgu.

Verðtrygging stuðlar að verðbólgu. Verðtrygging er alger rökleysa sem er búið að ljúga yfir þjóðina og ég bara skil ekki þá sem hafa lifa tímana tvenna eins og þeir tala um.

Verðtrygging er margsamansettur tvívöxtunnar svikasamningur sem gerir ójöfnuðsjálfsagðan.

Það gengur ekki að bara saman kúk og skít og segja að kúkurinn sé betri en skíturinn þegar þú getur ekki staðið í lappirnar fyrir drulllu.

Það verður að henda ölllum þessum bullsamningum í ruslið. 

Verðbólga verður tll vegna of mikilla útlána og ef bankar væru ekki varðir gegn óvarkárum útlánum mundu þeir vanda útlán sín betur og það er gríðarlega mikilvægur þáttur í að færa ábyrgðina þangað sem hún á heima. Bankar meiga ekki lána of mikið svo það valdi verðbólgu.

Ég veit það og ég hef heyrt það frá manni sem starfaði innan bankakerfisinns að sá hvati sem myndaðist innan bankakerfis var kolrangur. Bankar fögnuðu verðbólgu og gengisfellingu vegna verðtryggðra skulda sem blésu út efnahagsreikninga sem gaf svo aftu á móti tilefni til risa arðgreiðslna.

Bankakerfi á Íslandi á ekki framtíð fyrr sér með þessa barnalegu bleyju um rassinn.

Bankakerfið á Íslandi mun ekki þroskast eða slíta barnsskónum fyr en verðtrygging verður afnumin.

[Axel Jóhann Axelsson, 16.9.2009 kl. 14:52]

Vilhjálmur, hvað olli þá óðaverðbólgunni, sem geysaði hérlendis áður en verðtryggingin var tekin upp?

Þá brunnu lán bankanna upp í verðbólgunni og þeir voru um það bil að fara á hausinn og lífeyrissjóðirnir gátu ekki staðið við skuldbindingar sínar, þar sem þeirra fé brann upp í húsnæðislánunum, sem þeir lánuðu sjóðsfélögum sínum.

[Þórður Magnússon (IP-tala skráð) 16.9.2009 kl. 21:05]

"Útskýrðu betur hve mikið þú telur lánastofnanir hafa fengið til baka umfram raunvirði + elilega ávöxtun, í þínum útreikningum."

 Samkvæmt eins heiðarlegum útreikningum og frekast er unt þá er umframraunvirðis-og-eðlileg-ávöxtun-kostnaður krónur:

1.169.439

 Það er c.a. 100% álag á lán á 20 árum.   Þetta étur hér um bil alveg "kaupmáttaraukninguna" á tímabilinu, sem aftur á móti þýðir í raun að þeir sem skulda njóta ekki góðs af kaupmáttahækkuninni til jafns við þá sem skulda ekkert.  Er það réttlátt?

En það er líka annað sem þú gleymir (og reyndar ég líka vísvitandi í mínum útreikningum) sem flækir málin töluvert og gerir það að verkum að samanburðurinn þinn (og minn) gefur ekki alveg rétta mynd af raunverulegri greiðslubyrði lána.

 Verðlagsvísitala og launavísitala haldast sjaldnast í hendur, þar af leiðandi þarf í rauninni að reikna hvert ár fyrir sig.  Ég er því miður ekki með þróun vísitalnanna á hraðbergi en t.d. ef á fyrri hluta tímabilsins væri há verðbólga en lítil kaupmáttaraukning og síðan kæmi skyndilega mikil og hröð kaupmáttaraukning alveg í blálokin(eins og mig grunar reyndar að hafi akkúrat verið raunin). Þá myndi það þýða að hlutfallslegar greiðslur af lánum miðað við laun væru raunverulega hærri en svona 2 punkta útreikningur eins og ég og þú gerðum.  Þetta skekkir enn frekar áhrif verðtryggingarinna, lántakandanum í óhag.

[Vilhjálmur Árnason, 17.9.2009 kl. 00:15]

Axel þú virðist ekki skilja hvernig verðbólga verður til. Heldur þú að hún verði til á trjánum.

Þeir lánuðu of mikið.  Þetta er ekki flókið. Þarf ekki að vera flókið. Verðbólga á sér einfalda skýringu sem auðvelt er að stjórna. útlán banka á íslandi hafa alltaf verið of mikil miðað við vermætasköpun ..framleiðslu...útflutning...þjónustu...

Heldur þú að það hafi verið skortur á verðtryggingu sem orsakaði verðbólgu ?

Fólk verður að fara að skilja þetta verðbólga er búin til í hagkerfinu af seðlabanka og í of miklum útlánum bankana. 

Hún stafar ekki af launahækkunum. Laun verða að hækka vegna verðbólgu. Verðbólga er of mikið framboð af peningum.

[Axel Jóhann Axelsson, 17.9.2009 kl. 09:59]

Þórður, mér sýnist útreikningar þínir ekki byggja á því, að vextir reiknast á verðbættan höfuðstól og því kemur lægri tala út, ef þú reiknar verðbæturnar sér og vextina sér og miðar í báðum tilfellum við óverðbætta höfuðstólinn. 

Vilhjálmur, þú talar alveg í hring um orsakir verðbólgunnar.  Hver sem orsakavaldur hennar er, þá er hún sjálft vandamálið, en ekki verðtryggingin.

[Þórður Magnússon (IP-tala skráð) 17.9.2009 kl. 12:50]

Axel,  þarna ferðu með fleipur.  Ég er að nota viðurkennda reiknivél sérstaklega hannaða til þess að reikna út íslensk jafnaðargreiðslulán.  Með þessari reiknivél er mjög auðvelt að sýna fram á að þegar vextir reiknast ofan á verðbætur og verðbætur reiknast ofan á vexti þá myndast skekkja sem vitanlega er þeim mun meiri eftir því sem lánið er lengra og hærra.

Þannig að á sama tímabili og mjólkurlítrinn hækkar úr 40 kr.  í 100 kr. hækkar höfuðstóll láns úr 40.000.000 í 137.000.000

 Í stuttu máli, verðbætur reiknast ekki bara á höfuðstólinn heldur líka ofan á eðlilega ávöxtun.  Þannig að bankinn tekur á endanum meira en hann þurfti að leggja út upprunalega fyrir láninu, að teknu tilliti til verðbólgu og ávöxtunarkröfu bankans.

Raunvirði lánsins hækkar s.s. meira en vextirnir einir gefa til kynna.

Ég tek undir með Vilhjálmi. Íslendingar áttu á sínum tíma við ákveðin krankleika(verðbólgu) að stríða, lyfið(verðtryggingin) sem ákveðið var að nota við sjúkdóminum hefur ekki virkað og hugsanlega gert sjúklinginn enn veikari.  Ef ekki hefði verið farið út í að verðtryggja lán þá hefðum við kannski fyrir löngu síðan sigrast á verðbólgunni.  Það að hlutirnir hafi verið tæklaðir á einhvern ákveðin hátt þarf ekki að þýða að málin hefðu ekki getað þróast öðruvísi ef eitthvað annað hefði átt sér stað.

 Eða hvað?  Af því að það er til píanó þá er alveg merkileg tilviljun að við skulum akkúrat vera með fullkomnustu mögulegu fingur til að spila á það.  Ég ráðlegg þér að lesa Candide (eða Birtíng eins og hún heitir í þýðingu Halldórs Laxness) til að ráða bug á þessari ofsatrú á verðtrygginguna.

[Axel Jóhann Axelsson, 17.9.2009 kl. 14:11]

Verðtrygging lána er ekkert trúaratriði fyrir mig, hvað þá ofsatrúaratriði.  Ég hef einfaldlega bent á að verðtryggð lán með lágum vöxtum eru miklu betri en óverðtryggð lán, með háum breytilegum vöxtum til íbúðakaupa.

Vandamálið er ekki verðtryggingin, heldur verðbólgan og ég er alveg sammála því, að efnahagsmálum á Íslandi hefur lengst af verið illa stjórnað og menn virðast hafa litið á háa verðbólgu sem sjálfsagðan hlut og jafnvel til góða.

Um nokkurra ára skeið, var lág verðbólga í landinu og þá var ekki mikið kvartað undan verðtryggingunni.  Vonandi koma þeir tímar fljótt aftur.